Ἦχος γ Θείας πίστεως.

Θείας πίστεως, διδασκαλία, κατεκόσμησας, τὴν Ἐκκλησία, ζηλωτὴς τῶν Ἀποστόλων γενόμενος καὶ κατασπείρας τὰ θεία διδάγματα, μαρτυρικῶς τὸν ἀγῶνα ἐτέλεσας. Κοσμᾶ ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμιν τὸ μέγα ἔλεος

Γεννήθηκε στό χωριό Μεγάλο Δένδρο τῆς Αἰτωλίας περί τό 1714. Ἀφοῦ ἔλαβε τά πρῶτα γράμματα στήν πατρίδα του, ἦλθε γιά ἀνώτερη μόρφωση στήν Ἀθωνιάδα Ἀκαδημία, ὅπου εἶχε γιά δασκάλους τόν Παναγιώτη Παλαμᾶ, τόν Νικόλαο Τζαρτζούλιο καί τόν Εὐγένιο Βούλγαρη.

Ἀναφέρεται ἐπίσης νά μαθήτεψε στή Σιγδίτσα Παρνασίδος, κοντά στόν ἱεροδιάκονο Γεράσιμο Λύτσικα, καί στό Ἑλληνομουσεῖο τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς Γούβας Ἀγράφων. Δίδαξε στό σχολεῖο Λομποτινᾶς Ταξιάρχη καί στά σχολεῖα τῶν γύρω χωριῶν.

Τό 1759 ἐκάρη μοναχός στή μονή Φιλοθέου «καί εἰς τούς πόνους τῆς μοναχικῆς ζωῆς ἐχώρησε προθυμότατα». Κατόπιν χειροτονήθηκε ἱερεύς καί χρημάτισε ἐφημέριος τῆς μονῆς του. Ἡ φλόγα ὅμως πού καθημερινά ἔκαιγε στήν ταπεινή του καρδιά, γιά τή διάδοση τοῦ εὐαγγελίου στούς ὑπόδουλους ἀδελφούς του, τόν ἔφερε στήν Κωνσταντινούπολη, ἀφοῦ πρίν εἶχε ἀσκηθεῖ ἐπί δεκαεπτά ἔτη, ὅπως λέγει ὁ ἴδιος σέ μία διδαχή του, στό Ἅγιον Ὄρος. Ζήτησε τήν εὐλογία τοῦ πατριάρχη Σεραφείμ Β' καί τίς συμβουλές τοῦ ἀδελφοῦ του δασκάλου Χρύσανθου. Ἔλαβε θεϊκή πληροφορία γιά τό ἔργο του καί τήν πρός τοῦτο εὐλογία ἔμπειρων Ἁγιορειτῶν Γερόντων. Ἔτσι ἄρχισε τή μεγάλη κι ἐθνοσωτήρια ἱεραποστολική του δράση.

Μέ φλογερή ἀγάπη πρός τόν Χριστό καί βαθύ ζῆλο γιά τό Γένος πραγματοποίησε τέσσερις μεγάλες περιοδεῖες, διαβαίνοντας ὅλη σχεδόν τήν Ἑλλάδα, πού προκαλοῦν κατάπληξη καί θαυμασμό. «Ὅπου ἄν ἐπήγαινεν ὁ τρισμακάριστος, ἐγίνετο μεγάλη σύναξις τῶν Χριστιανῶν, καί ἄκουαν μετά κατανύξεως, καί εὐλαβείας τήν χάριν καί γλυκύτητα τῶν λόγων του, καί ἀκολούθως ἐγίνετο καί μεγάλη διόρθωσις, καί ὠφέλεια ψυχική»".

Ἡ διδασκαλία του ἦταν «ἁπλούστατη, ὡσάν ἐκείνη τῶν ἁλιέων, ἦταν γαλήνιος, καί ἡσύχιος, ὅπου ἐφαίνετο καθολικά, νά ἦναι γεμάτη ἀπό τήν χαράν τοῦ ἱλαροῦ, καί ἥσυχου Ἁγίου Πvεύματoς».
Ἡ ἐπίδρασή του στόν λαό ἦταν τεράστια. Πλήθη λαοῦ συγκεντρώνονταν ν᾿ ἀκούσουν τόν θεόπνευστο ἱεροκήρυκα. Ἐπειδή καμμία ἐκκλησία δέν τούς χωροῦσε, ἀναγκαζόταν νά κηρύττει στήν ὕπαιθρο, στήνοντας ἕνα σταυρό κι ἀνεβαίνοντας σ᾿ ἕνα σκαμνί, γιατί ἦταν καί κοντός. Οἱ μαθητές του κρατοῦσαν σημειώσεις κι ἔτσι ἔχουμε σήμερα τίς διδαχές του. Στήν περιοχή τῆς σημερινῆς Ἀλβανίας τό κήρυγμά του ἔδωσε πολλούς καρπούς: «τούς ἀγρίους ἡμέρωσε, τούς ληστάς κατεπράϋνε, τούς ἀσπλάγχνους καί ἀνελεήμονας ἔδειξεν ἐλεήμονας, τούς ἀνευλαβεῖς, ἔκαμεν εὐλαβεῖς, τούς ἀμαθεῖς, καί ἀγροίκους εἰς τά θεῖα, ἐμαθήτευσε, καί τούς ἔκαμε νά συντρέχουν εἰς τάς ἱεράς Ἀκολουθίας, καί ὅλους ἁπλῶς τούς ἁμαρτωλούς, ἔφερεν εἰς μεγάλην μετάνοιαν, καί διόρθωσιν ὥστε ὁπού ἔλεγον ὅλοι, ὅτι εἰς τούς καιρούς των ἐφάνη ἕνας νέος Ἀπόστολος».

Τά κηρύγματά του συνόδευαν θαύματα καί προφητεῖες. Οἱ καταπληκτικές προφητεῖες του ἀναφέρονται στήν ἀπελευθέρωση τοῦ Γένους, στό μέλλον προσώπων, πόλεων καί τῆς ἀνθρωπότητος καί στίς ἐφευρέσεις τῆς ἐπιστήμης. Πολλές ἀπό αὐτές ἐκπληρώθηκαν μέ πιστή ἀκρίβεια.

Παντοῦ ἵδρυε ἐκκλησίες καί σχολεῖα καί μέ πάθος ἐνδιαφερόταν γιά τήν μόρφωση τῶν ὑποδούλων. Τούς πλουσίους ἔβαζε ν᾿ ἀγοράζουν κολυμβῆθρες γιά τίς βαπτίσεις τῶν χριστιανῶν, βιβλία, σταυρούς καί κομποσχοίνια, πού τά μοίραζε στούς πιστούς ὡς εὐλογία.

Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ἀπολάμβανε μεγάλου σεβασμοῦ ἀπό τούς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἦταν ἀκροατές τῶν διδαχῶν του καί δωρητές του. Τόν μισοῦσαν ὅμως θανάσιμα οἱ Ἑβραῖοι, ἐπειδή μετέφερε τά παζάρια τῶν χριστιανῶν ἀπό τήν Κυριακή στό Σάββατο. Τόν συκοφάντησαν στίς τουρκικές ἀρχές καί μέ πολλά χρήματα πρός τόν Κούρτ Πασά τοῦ Βερατίου κατόρθωσαν νά ἐπιτύχουν τή θανάτωσή του. Ὁ ἅγιος μέ χαρά ἄκουσε τήν καταδίκη του.

Τόν κρέμασαν ἀπό ἕνα δένδρο στό χωριό Κολικόντασι καί τό λείψανό του τό ἔριξαν στά νερά τοῦ ποταμοῦ Ἄψου. Παρά τήν πέτρα πού τοῦ εἶχαν δέσει στόν λαιμό, τό λείψανο ἐπέπλεε. Βρέθηκε ἀπό τόν ἱερέα Μᾶρκο κι ἐνταφιάσθηκε στή μονή τῆς Θεοτόκου Ἀρδονίτσας Β. Ἠπείρου, ὅπου καί ἀνευρέθη.

ΔΙΔΑΧΕΣ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ

Τὸ Σημεῖον τοῦ Σταυροῦ

Τώρα σᾶς συμβουλεύω νὰ κάμετε ἀπὸ ἕνα κομβολόγι μικροὶ καὶ μεγάλοι καὶ νὰ τὸ κρατῆτε μὲ τὸ ἀριστερὸ χέρι, καὶ μὲ τὸ δεξιὸ νὰ κάμνετε τὸν σταυρόν σας καὶ νὰ λέγετε: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ καὶ Λόγε τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, διὰ τῆς Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν Ἁγίων ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλὸν καὶ ἀνάξιον δοῦλόν σου Ὁ πανάγαθος Θεὸς μᾶς ἐχάρισε τὸν τίμιον Σταυρὸν μὲ τὸν ὁποῖον νὰ εὐλογῶμεν, καὶ τὰ Ἄχραντα Μυστήρια. Μὲ τὸν σταυρὸν νὰ ἀνοίγωμεν τὸν παράδεισον, μὲ τὸν σταυρὸν νὰ διώκωμεν τοὺς δαίμονας· ἀλλὰ πρέπει νὰ ἔχωμεν τὸ χέρι μας καθαρὸν ἀπὸ μαρτίας, καὶ τότε κατακαίεται ὁ διάβολος καὶ φεύγει. Ὅθεν, ἀδελφοί μου, ἢ τρώγετε ἢ πίνετε ἢ δουλεύετε, νὰ μὴ σᾶς λείπη αὐτὸς ὁ λόγος καὶ ὁ σταυρός· καὶ καλὸν καὶ ἅγιον εἶνε νὰ προσεύχεσθε πάντοτε τὴν αὐγήν, τὸ βράδυ καὶ τὰ μεσάνυκτα.

Ἀκούσατε, ἀδελφοί μου, πῶς πρέπει νὰ γίνεται ὁ σταυρὸς καὶ τί σημαίνει. Πρῶτον· ὅπως ἡ Ἁγία Τριὰς δοξάζεται εἰς τὸν οὐρανὸν ἀπὸ τοὺς Ἀγγέλους, οὕτω καὶ σὺ νὰ σμίγης τὰ τρία σου δάκτυλα τῆς δεξιᾶς χειρός· καὶ μὴ δυνάμενος νὰ ἀναβῆς εἰς τὸν οὐρανὸν νὰ προσκυνήσῃς, βάνεις τὴν χείραν σου εἰς τὴν κεφαλήν σου (διότι ἡ κεφαλὴ σημαίνει τὸν οὐρανόν) καὶ λέγεις: Καθὼς οἱ Ἄγγελοι δοξάζουσι τὴν Ἁγία Τριάδα εἰς τὸν οὐρανόν, ἔτσι καὶ ἐγὼ ὡς δοῦλος δοξάζω καὶ προσκυνῶ τὴν Ἁγίαν Τριάδα· καὶ καθὼς τὰ δάκτυλα εἶνε τρία, εἶνε ξεχωριστά, εἶνε καὶ μαζί, ἔτσι καὶ ἡ Ἁγία Τριὰς εἶνε τρία πρόσωπα, ἀλλ᾿ εἷς Θεός. Κατεβάζων τὸ χέρι σου εἰς τὴν κοιλίαν σου νὰ λέγης: Σὲ προσκυνῶ καὶ Σὲ λατρεύω, Κύριέ μου, ὅτι κατεδέχθης καὶ ἐσαρκώθης εἰς τὴν κοιλίαν τῆς Θεοτόκου διὰ τὰς ἁμαρτίας μας. Τὸ βάζεις λοιπὸν εἰς τὸν δεξιόν σου ὦμον καὶ λέγεις: Σὲ παρακαλῶ, Θεέ μου, νὰ μὲ συγχωρήσῃς καὶ νὰ μὲ βάλης εἰς τὰ δεξιά σου μὲ τοὺς δικαίους. Βάνοντάς το πάλιν εἰς τὸν ἀριστερὸν ὦμον λέγεις: Σὲ παρακαλῶ, Κύριέ μου, μὴ μὲ βάλης εἰς τὰ ἀριστερὰ μὲ τοὺς ἁμαρτωλούς. Ἔπειτα κύπτοντας κάτω εἰς τὴν γῆν: Σὲ δοξάζω, Θεέ μου, Σὲ προσκυνῶ καὶ Σὲ λατρεύω, ὅτι καθὼς ἐβάλθηκες εἰς τὸν τάφον, ἔτσι θὰ βαλθῶ καὶ ἐγώ. Καὶ ὅταν σηκώνεσαι ὀρθός, φανερώνει τὴν ἀνάστασιν καὶ λέγεις: Σὲ δοξάζω καὶ Σὲ προσκυνῶ, Κύριέ μου, ὅτι ἀνέστης ἐκ νεκρῶν διὰ νὰ μᾶς χαρίσῃς ζωὴν αἰώνιον. Αὐτὸ σημαίνει ὁ Σταυρός!

Τοῦτο σᾶς λέγω καί σᾶς παραγγέλω κἄν ὁ οὐρανός νά κατεβῆ κάτω, κἄν ἡ γῆ νά ἀνεβῆ ἐπάνω, κἄν ὅλος ὁ κόσμος νά χαλάση, σήμερον, αὔριον, νά μή σᾶς μέλλη τί ἔχει νά κάμη ὁ Θεός. Τό κορμί σας ἄς τό καύσουν, ἄς τό τηγανίσουν· τά πράγματά σας ἄς σᾶς τά πάρουν· μή σᾶς μέλλει· δώσατέ τα δέν εἶνε ἰδικά σας. Ψυχή καί Χριστός σᾶς χρειάζονται. Αὐτά τά δύο ὅλος ὁ κόσμος νά πέση, δέν ἠμπορεῖ νά σᾶς τά πάρη, ἐκτός καί τά δώσετε μέ τό θέλημά σας.